In dit artikel belichten we 'figuratieve kunst'. Hoe kun je figuratieve kunst herkennen, wat zijn de voornaamste kenmerken en waarin verschilt figuratieve kunst met andere stijlen? En welke soorten onderscheidt men eigenlijk binnen de figuratieve kunst? We proberen dit verder te verduidelijken met voorbeelden van kunstwerken. En tenslotte geven we aan welke figuratieve kunstwerken er zoal te koop zijn in gerenommeerde galeries.
Om meteen maar met de deur in huis te vallen kunnen we figuratieve kunst vrij eenvoudig definiëren als alle kunstwerken die iets herkenbaars uit de werkelijkheid uitbeelden. Dat 'iets' kan van alles zijn, bijvoorbeeld een mens, een dier, een gebouw, een landschap of een stilleven. Figuratieve kunst probeert dus iets herkenbaars uit de werkelijkheid uit te beelden maar dit hoeft niet perse een 'exacte' benadering van de werkelijkheid te betekenen.
Figuratief schilderij van Paul Hugo ten Hoopen, La Ciotat (1988)
Figuratieve kunst wordt beschouwd als een onderdeel van het realisme. Het grote verschil is dat realisme vooral streeft om de werkelijkheid zo exact mogelijk na te bootsen.
Aristoteles stelde dat een kunstwerk in schoonheid toeneemt naarmate het een betere nabootsing van de werkelijkheid is. Dit was ook vaak de perceptie van kunst uit het verleden, hoe 'echter' of realistischer het beeld hoe beter het werd beschouwd.
Neem bijvoorbeeld het werk van Johannes Vermeer, De muziekles (1662), waarbij met behulp van hulpmiddelen zoals een 'camera obscura' bijna op een fotografische manier werd geschilderd, let bij onderstaand schilderij vooral op de diepte, de schaduwen, het licht en de weerspiegelingen van het geschilderde.
Voorbeeld van een realistisch schilderij, Johannes Vermeer, De muziekles (1662)
We kunnen zeggen dat rond de komst van de fotografie ongeveer in 1850 het verlangen verdween dat goede kunst overeenkomet met het zo goed mogelijk nabootsen van de werkelijkheid. Immers de foto was een ideale en relatief eenvoudige manier om deze werkelijkheid excact te vangen. Eind 19e eeuw ging men kunst steeds meer waarderen om het effect dat had op anderen en niet zozeer om de nauwkeurige nabootsing van de werkelijkheid.
Er onstonden nieuwe kunststromingen zoals impressionisme, kubisme, fauvisme, abstracte kunst en surrealisme. Met deze 'nieuwe kunststromingen' werden vooral het moment, de beweging het gevoel en de emotie uitgebeeld door gebruik van kleuren en vormen die juist afweken van de werkelijkheid en iets deden met het gevoel van de ontvanger.
Figuratieve kunst wordt ookwel gezien als het tegenovergestelde van abstracte kunst, ookwel 'non-figuratief' genoemd. Bij abstracte kunst kun je het onderwerp niet herkennnen. Bij abstracte kunt gaat het er puur om, om de kiker een bepaald gevoel te geven door gebruik te maken van bepaalde kleuren of vormen. Het effect van abstracte kunst is ook vaak dat iedereen er iets anders in ziet of bij voelt. Bij abstracte kunst draait het dus niet zozeer om wat je ziet, maar om wat het bij je oproept.
Figuratief schilderij 'Menage a Trois' van Theo Mackaay
