Futurisme, een beweging die meer dan alleen de moderne kunst vormgaf

Graag nemen we u mee in de wereld van het futurisme, een dynamische beweging die opkwam in het begin van de 20e eeuw, de conventionele artistieke normen tartte en de levendigheid van het moderne leven omarmde. Met een niet-aflatende focus op snelheid, technologie en de grenzeloze mogelijkheden die in het verschiet lagen, luidde het futurisme een tijdperk in van innovatie en een kunststroming die een onuitwisbare stempel drukte op het verloop van de moderne kunst. In dit artikel beschrijven we de ontwikkeling van deze invloedrijke artistieke beweging en de invloed die het futurisme heeft gehad op de artistieke wereld en maatschappij.

Oorsprong en het Futuristisch Manifest

In het begin van de 20e eeuw ontstond een groep Italiaanse kunstenaars met een radicale visie die de loop van de moderne kunst zou bepalen.

Deze beweging, bekend als het futurisme, ontstond in Italië toen de dichter Filippo Tommaso Marinetti in 1909 zijn "Futuristisch Manifest" publiceerde.

Marinetti's manifest, gepubliceerd in de Franse krant Le Figaro, riep op tot een afwijzing van het verleden en een nieuwe esthetiek die de mogelijkheden van de toekomst omarmt.

_{Futuristen Luigi Russolo, Carlo Carrà, Filippo Tommaso Marinetti, Umberto Boccioni en Gino Severini voor Le Figaro, Parijs, 9 februari 1912}

De betekenis en kenmerken van het futurisme

Het futurisme probeerde de dynamiek en energie van de snel veranderende wereld vast te leggen. De beweging omarmde technologie, industrie en de snelheid van het moderne leven.

Futuristen vierden de technologische vooruitgang van hun tijd, inclusief de uitvinding van de auto en het vliegtuig. Ze probeerden de snelheid, energie en kracht van deze machines in hun kunst vast te leggen.

_{Een futuristisch schilderij van een auto door Ugo Giannattasio, zonde titel, 1920}

De futuristische kunstenaars (futuristen) probeerden kunst te bevrijden van traditionele beperkingen en gebruikten een beeldtaal die wordt gekenmerkt door snelheid, beweging en gefragmenteerde vormen.

Ze vierden geweld, oorlog en agressie en beschouwden ze als middelen om maatschappelijke normen te ontwrichten en een nieuwe orde te scheppen.

Prominente kunstenaars van het futurisme

Verschillende kunstenaars speelden een belangrijke rol in de futuristische beweging. Umberto Boccioni, Giacomo Balla, Gino Severini en Carlo Carrà behoorden tot de opmerkelijke figuren in verband met het futurisme.

Umberto Boccioni was een Italiaanse schilder en beeldhouwer die bekend stond om zijn dynamische en gefragmenteerde composities. Hij vormde de esthetiek van de beweging met zijn iconische sculptuur 'Unique Forms of Continuity in Space'.

Deze sculptuur belichaamt het futuristische ideaal van beweging en dynamiek, met een gestroomlijnde menselijke figuur die naar voren schrijdt.

_{Futurisme, Umberto Boccioni, Unieke vormen van continuïteit in de ruimte, 1913}

Gino Severini combineerde vaak gefragmenteerde penseelvoering met de weergave van beweging om de energie van het moderne leven vast te leggen. Hij schilderde vaak stedelijke scènes, machines en dans af, waarbij hij de kruising van technologie, kunst en menselijke ervaring verkent.

_{Futurisme, Gino Severini, 1912 Dynamische hiëroglief van de Bal Tabarin, olieverf op doek met pailletten}

Carlo Carrà's schilderijen vermengden elementen van kubisme en futurisme, met gefragmenteerde vormen en dynamische composities die de industriële vooruitgang en technologische vooruitgang van het begin van de 20e eeuw vierden.

Giacomo Balla was een Italiaanse schilder, gefascineerd door licht en beweging. Hij creëerde schilderijen die bekend staan als 'dynamiek', die de essentie van beweging vastlegden door de weergave van meerdere, overlappende beelden.

_{Schilderij van de futuristische kunstenaar Giacomo Balla, Velocità di motocicletta, 1913}

De bijdrage van het futurisme aan moderne en beeldende kunst

De invloed van het futurisme op de moderne kunst is diepgaand. In de schilderkunst inspireerde het futurisme nieuwe vormen en technieken, zoals het gebruik van gedurfde, dynamische vormen, fragmentatie en het incorporeren van beweging en energie in kunst.

De omarming van technologie, verstedelijking en het industriële tijdperk legde de basis voor latere kunststromingen, zoals art deco, kubisme, surrealisme, abstract expressionisme, constructivisme en dadaïsme

_{Snelheid weergegeven in het futurisme schilderij 'La stazione di Milano' van Carlo Carrà, 1910-}

De invloed van het futurisme op andere kunstvormen

De invloed van het futurisme reikte verder dan alleen maar de beeldende kunst en inspireerde schrijvers, muzikanten, architecten en zelfs grafisch ontwerpers en de reclamewereld om de principes van deze nieuwe kunstvorm van in hun disciplines op te nemen.

- In de literatuur beïnvloedde het futurisme schrijvers die probeerden een nieuwe literaire taal te creëren die uniek modern was. - In de muziek inspireerde het futurisme nieuwe vormen en technieken, zoals het gebruik van dissonantie en onconventionele ritmes.

- In de architectuur inspireerde het futurisme de ontwikkeling van nieuwe stijlen zoals de Internationale Stijl, die een nieuwe vorm van architectuur probeerde te creëren die efficiënt, functioneel en modern was.

- Het futurisme had ook een grote invloed op grafisch ontwerp en reclame, en inspireerde tot nieuwe vormen en technieken, zoals het gebruik van gedurfde, dynamische typografie en het integreren van beweging en energie in ontwerp.

_{Voorbeeld van 'neo-futuristisme architectuur', Frank Gehry's iconische Walt Disney Concert Hall, 1999 en 2003}

Futurisme en fascisme

De keerzijde van het futurisme was dat het futurisme een belangrijke rol speelde in de ondersteuning van fascistische sentimenten.

De propagandisctische vorm en het massale spektakel van futuristische kunstenaars waren koren op de molen voor fascisten zoals Mussolini. Hij nam veel ideeën en invloeden van Marinetti's artistieke innovaties over in zijn uitvoeringen en openbare toespraken.

Nationalisme, militarisme, irrationeel geweld en een algemene esthetisering van geweld kwamen veel voor in het werk van futuristen als de propaganda van fascisten. Samen met de verhalende vormen van het futurisme werd kunst dankbaar ingezet door de fascisten als een politiek wapen.

_{Futurisme, kunstwerk getiteld 'Sintesis Fascista' van Allessandra Bruschetti toont de steun aan Mussolini en deze militaristische plannen, 1935}